ZİHİNSEL ENGELLİ ÇOCUKLARDA CİNSEL EĞİTİM

Çocukların birçok gelişimleri gözlenip önemsenirken cinsel gelişim göz ardı edilmekte ve yok sayılmaktadır. Genel anlamda cinsel eğitim; çocukların ve ergenin bedensel, duygusal, sosyal, zihinsel ve cinsel gelişimlerini takip etmek, kız ve erkek rollerini kabul etmesine, kendi cinsinin özellikleri ve karşı cinsin özellikleri ile bir bütün içinde yaşamasına yardımcı olmak amacıyla verilen bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmalarıdır. Çocuğun her alandaki gelişiminde olduğu gibi cinsel eğitiminde de aileye oldukça büyük görevler düşmektedir.

Cinsel eğitim denince kişilerin aklına ilk gelen vücut kısımlarının isimleri, fonksiyonları, üreme ve bununla alakalı hususlar olmaktadır. Gerçekte cinsel eğitim bundan çok daha kapsamlı ve anlamlı olmalıdır. Cinsel eğitim bireyin fiziksel, duygusal ve cinsel gelişimini anlaması, olumlu bir kişilik kavramı geliştirmesi, insan cinselliğine karşı, başkalarının haklarına, görüş ve davranışlarına saygılı bir bakış açısı edinmesi ve olumlu davranış biçimleri ve değer yargıları geliştirmesi eğitimidir.

ENGELLİ OLSUN NORMAL OLSUN HER FERT CİNSİYETİ İLE DOĞAR

Maalesef zihinsel ve fiziksel engelli çocuk ve gençlerin cinsel hakları olduğu unutulmakta, cinsel konularda bilgi ihtiyaçları, cinsellikle alakalı duygu ve düşünceleri çoğu zaman göz ardı edilmektedir. Cinsellik toplum tarafından en çok baskı altına alınan, sınırlandırılan konudur. Bu konuyla alakalı gerek eğitimciler gerek anne babalar çocuklarına nasıl bir yaklaşım içersinde olacaklarını bilememişlerdir. Zihinsel engelli çocuk ve gençlerde cinsel gelişim incelenirken takvim yaşları değil, gelişim seviyeleri, zeka yaşları dikkate alınmalıdır. Bu insanların çoğu kere erişkinlerin sahip oldukları zeka seviyesine ulaşamadıkları bir gerçektir. Ancak onlar da yemek yemek, su içmek, uyumak ve özellikle sevmek sevilmek, paylaşmak ihtiyacı hissederler. Çünkü mideleri, kalpleri, dolaşım ve böbrek sistemleri, yumurtalıkları, testisleri kısaca zihnî müşkülleri haricinde tüm organları diğer insanlar gibi çalışır. Nasıl acıktıklarını ifade edemeyip yaşamak için beslenmeye ihtiyaçları varsa, normal düzeninde çalışan hormonları nedeniyle cinsel aktivite istekleri de olacaktır.

Ne yazık ki toplumda zihin engelli olduğu kabul edilse bile ferdin fizikî gelişimleri ve yaşlarına göre değerlendirme yapılmaktadır. Haricen bakan gözler göre koca adam ve koca kızın yaptığı birçok şey yadırganır. Umûmen zihin engelli teşhisi almış kişiler 3-6 yaş, 6-11 yaş zekâsına sahiptir. 3-6 yaş döneminde çocuk cinsel organını eliyle dokunarak tanımaya çalışır. Bu davranış çoğu kez büyükleri rahatsız eder. Çocuk bunu arada bir yaparsa problem değil, ancak bu durum çok fazla artarsa ve mastürbasyon boyutuna varırsa onu korkutmadan ve konuya değinmeden başka bir şeyle oyalayarak dikkatini başka bir yöne çekmek genellikle yeterli olur. Çocukta cinsel ilgi okul öncesi çağda en yoğundur. 6-11 yaş arası dönemde okula başlamayla birlikte ilgi ve merakta azalma olur. Dikkatini okuldaki faaliyetlere çevirir ve aynı cinsten çocuklarla oynar.

Zihin engelli çocukların genelde akranlarından daha fazla cinsel ilgileri olduğu, daha fazla cinsel mahiyette davranışları olduğu düşünülür. Oysa bu, çocukların cinsel mahiyetteki davranışların ne zaman, nerede, hangi durumlarda uygun olup olmadığını bilemedikleri için; yani bir manada cinsel içerikli davranışlarını kontrol edemedikleri için böyle algılanmaktadır.

Herhangi bir davranışı sorun olarak tarif etmeden evvel çocuklar için uygun olduğunu düşündüğümüz davranışları hatırlamakta fayda vardır. Çocuklar için uygun olduğunu düşündüğümüz bazı davranışlar şunlardır: Cinsel organlar, göğüsler hakkında soru sormak, banyo yapan birini gördüğünde ilgi ile izlemek, doktorculuk oynamak, evcilik oynamak, anne-baba ve değişik rolleri üstlenmek, bazen çok heyecanlı, gergin, korkmuş iken cinsel organına dokunmak, arkadaşları ile cinsellik hakkında konuşmak, kızsa erkek, erkekse kız arkadaşı olduğunu söylemek, giyinirken veya banyo yaparken yalnız olmak istemek, ayıp şakalar ve sözler duyduğunu söylemek, bunları tekrar etmek istemek, cinsler arasındaki farkları merak etmek, karşı cinsten birini rol gereği taklit etmek, hayvanların üremelerini incelemek, diğer çocukları ve yetişkinleri öpmek, onların kendisini öpmelerine izin vermek... Tüm bu sayılanlar çocuğun gelişim seviyesine göre normal sayılabilecek davranışlardandır. Herhangi birini problem olarak tarif etmeden evvel bazı noktalara dikkat edilmelidir. Bu noktalar ise zekâ seviyesine uygunluk, şiddet, sıklık ve sürekliliktir.

NELERE DİKKAT ETMELİYİZ

Bu çocukların giyim tarzlarına dikkat etmeli, bebeksi giydirmeyin. Somut ve pratik anlatımlar yapılmalı. Bilgiyi anlama ve değerlendirmede sınırlılıkları olduğu için sık tekrarlar icap edebilir. Televizyonda yanlış öğrenmeler ile bazı şeylerin tabiî karşılanması gelişebilir. Zihin engelli gençler kendilerine ait özel ve müstakil bir yatak odasına sahip olmalıdır. Ergenlik döneminde görülen değişiklikler kendine münasip bir lisan ile anlatılmalı. Anne baba çocukların yanında davranışlarına dikkat etmeli. Çocuklarla televizyon seyrederken şiddet ve seks içerikli sahnelerden imtina etmeli. Cinsel enerjileri kültürel ve sportif faaliyetlere yönlendirilmelidir. Zihinsel engelli gençlerin sosyal ilişkilerini, güvenilebilir ortamlarda ve kişilerle geliştirmelerine dikkat edilmelidir. Ayrıca cinsel ihmal ve istismara maruz kalmaları halinde anlamadıkları için ya da ifade edemeyecekleri için suistimale açıktırlar. Bu itibarla dışarı yalnız göndermeyin, daima kontrolünüz altında tutun.

Ergen yaştaki engelli kızlar için en mühim konu (adet görme) menstruasyondur. Genç kızlar mutlaka konuyla alakalı önceden bilgilendirilmeli, psikolojik olarak hazırlanmalıdırlar. Vücudunun büyüyüp olgunlaştığı için bu olayın yaşandığı, artık genç kızlığa adım attığı anlatılmalı ve bunun yanında bakım ve temizlik konusunda da rehberlik edilmelidir. Hatta ilk menstruasyon erkeklerin erkekliğe adım atması sayılan sünnette olduğu gibi minik bir kutlama ile kutlanabilir.

Cinsellik hayatımızın ve şahsiyetimizin çok mühim bir parçasıdır. Normal ve engelli tüm fertlerin cinsel konularda bilgilendirilmeye ihtiyaçları olduğu ve tabiî ki yaşlarına, toplum içindeki mevkilerine, ahlâkî değerlerine ve şahsî hususiyetlerine göre değişse de cinsel sağlık yönünden rahatlamaya hakları olduğu unutulmamalıdır. Bunun için çocuğun kendine özel, mahrem yer ve zamanı olması için cinsel eğitim verilebilir.

Hangi pedagojik metod tercih edilirse edilsin, zihinsel engellilerin cinsel tutum ve davranışlarını sosyal yönden kabul edilebilir bir seviyeye getirebilmek, birkaç gün içinde gerçekleştirebilecek bir konu değildir. Ancak zihinsel engelli çocukların cinsel eğitimine erken yaşta başlayan ve bu hususta hassas davranan veliler daha başarılı olabilmektedir. Yetişkin zihinsel engellinin cinsel davranışlarında görülebilecek muhtemel sapmalara karşı cinsel sağlık ve eğitim ile ilgili bilgilerin erken yaşta verilmesinde her zaman fayda vardır.

Cinsel eğitim alanında sorunların başında belki de zihinsel engelli çocuklarla kurulan sosyal ilişkiler çerçevesinde oluşan bedenî yakınlık gelmektedir. Eğitici personel çocuğun yaşı ve zihnî gelişimine göre ilişkilerini samimî bir atmosfer içinde sürdürmeli, ancak sosyo-kültürel sınırları da aşmamak için azamî çaba göstermelidir.